sobota, 11 sierpnia 2007

Kontynent

Kontynent

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Kontynent - podstawowa, obok oceanów, jednostka podziału świata. Odnosi się do olbrzymich pod względem powierzchni (rzędu kilku mln km2) obszarów lądu na Ziemi. Geografia fizyczna zwraca uwagę na aspekt "wyspiarski" kontynentów, które otoczone są ze wszystkich stron morzami i oceanami, a z innymi kontynentami połączone są co najwyżej wąskimi przesmykami (Ameryka Północna i Ameryka Południowa, Afryka i Azja). Jednak potoczne użycie tej nazwy odbiega od tej, niekiedy kontestowanej, definicji. Inni uważają, że za granice kontynentów uznać można wyraźne struktury geologiczne, np. góry. Definicja ta próbuje uzasadnić umownie przyjętą granicę między Europą i Azją przebiegającą przez góry Ural.Granice między Afryką,a Azją to np. góry Kaukaz, Kanał Sueski Inni odrzucają wszelkie próby stworzenia definicji kontynentu uważając, że są to twory umowne, z których każdy jest charakterystyczny sam w sobie. Ponadto liczba kontynentów jest różna w tradycjach geograficznych poszczególnych krajów (podobnie jak liczba oceanów).

Generalnie, przyjmując pierwszą z przedstawionych wyżej definicji, można wyróżnić 6 kontynentów:

Podział na kontynenty
Podział na kontynenty
Mapa Buckminstera Fullera pokazuje lądy z minimalnymi odległościami między sobą, tak, że tworzą jakby jeden ciągły kontynent.
Mapa Buckminstera Fullera pokazuje lądy z minimalnymi odległościami między sobą, tak, że tworzą jakby jeden ciągły kontynent.

Spis treści

[ukryj]

Historia pojęcia [edytuj]

Etymologia słowa nie jest jasna. Być może pochodzi od łacińskich określeń: terra continans - ciągły obszar ziemi lub terra continente, a to od cum tenere - trzymające się razem. Definicja kontynentu, ewoluująca przez stulecia, obrazowała aktualny stan wiedzy Europejczyków (stąd jest silnie europocentryczna). Początkowo starożytni wydzielali trzy kontynenty: Europę, Azję i Libię (czyli Afrykę). Ten podział nie zwracał w ogóle uwagi na ich "wyspiarkość", ale na różnice między zamieszkującymi je ludami. Taką wizję przekazuje też biblijna opowieść o trzech synach Noego: Semie, Chamie i Jafecie, których potomkowie zasiedlili poszczególne kontynenty. Odkrycie Nowego Świata przyniosło zmianę koncepcji kontynentu i zwiększyło nacisk na aspekt wyspiarski. Jednak Europa nadal jest uważana za jeden z kontynentów, o ile nie za najważniejszy z nich. Kolejne odkrycia geograficzne dały narodziny dwóm nowym kontynentom, Australii i Antarktydzie. Wiek dwudziesty i naukowe podejście w geografii wywołały dyskusję nad istotą kontynentu. Termin ten podzielił jednak los innych, których potoczne i umowne użycie mija się z naukowymi wizjami.

Kontrowersje [edytuj]

Jedynie z przypadku Antarktydy, wyraźnie oddzielonej od pozostałych lądów i o znacznej powierzchni, nie istnieją żadne kontrowersje co do uznania jej za kontynent. Pozostałe są przedmiotem licznych dyskusji.

Europa i Azja czy Eurazja? [edytuj]

Z punktu widzenia geografii fizycznej Europa i Azja to jeden kontynent. Ich wyodrębnianie jako oddzielnych kontynentów jest głównie uwarunkowane historycznie. W świetle powyższej definicji kontynentu podział taki nie wydaje się słuszny, a Europę można uznawać jedynie za subkontynent lub silnie rozbudowany półwysep Eurazji. Zaproponowana nazwa "nowego" kontynentu jest zlepkiem istniejących nazw, co wskazuje tylko na jego sztuczność. Za to w wyobrażeniach społecznych (atlasy, opracowania popularnonaukowe, dyskurs polityczny, etc.) powszechnie mówi się o Europie i Azji jako dwóch oddzielnych całościach. Zwolennicy Eurazji proponują mówić o Europie i Azji jako o częściach świata, ale ten termin jest jeszcze bardziej niejednoznaczny niż kontynent. Niektórzy idą jeszcze dalej i do tej dwójki dołączają Afrykę, tworząc Eurafrazję, co nie ma potwierdzenia w danych geologicznych, gdyż w skorupie Ziemi istnieje wyraźna granica między płytą afrykańską, a płytą euroazjatycką. Poza tym Ural świadczy o tym że Europa i Azja były oddzielone więc Europa była osobnym kontynentem; podobnie było natomiast z innymi częściami płyty Euroazjatyckiej, np. z płw. Dekan, gdzie odpowiednikiem Uralu są Himalaje.

Ameryka czy Ameryki? [edytuj]

Zazwyczaj wyróżnia się dwie Ameryki, Północną i Południową. Podział ten nie pokrywa się w innym popularnym podziałem według kryterium kulturowego na Amerykę Łacińską i Anglosaską. Inni natomiast uważają je za jedną całość, co znalazło odzwierciedlenie na fladze olimpijskiej.

Australia - wyspa czy kontynent? [edytuj]

Po odkryciu Australii została ona uznana za kontynent, choć niekiedy jest nazywana największą wyspą. Ale ta granica pozostaje również kwestią umowną, więc trudno podlegającą dyskusji. Inną kwestią pozostaje problem Oceanii, którą przyłącza się do Australii.

Alternatywne listy kontynentów [edytuj]

Koła na fladze olimpijskiej symbolizują pięć zamieszkanych kontynentów
Koła na fladze olimpijskiej symbolizują pięć zamieszkanych kontynentów

Model z siedmioma kontynentami jest nauczany głównie w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej. Choć w tej drugiej w dyskursie naukowym dominuje model z sześcioma kontynentami (z Eurazją). Model z sześcioma kontynentami (ale z jedną Ameryką) pojawia się z Europie Wschodniej i Ameryce Południowej. Koła na fladze olimpijskiej symbolizują pięć zamieszkanych kontynentów z Ameryką jako jednym kontynentem.

Zobacz też: dryf kontynentalny, przegląd zagadnień z zakresu geografii, superkontynent, subkontynent.

Brak komentarzy: